Ο Μέγας Αντώνιος και η διάκριση

Όπως περιγράφει ο Κασσιανός ο Ρωμαίος, κάποιοι Γέροντες της ερήμου επισκέφτηκαν τον Μέγα Αντώνιο στο σπήλαιό του. Τότε ο αββάς Αντώνιος τους έθεσε μια ερώτηση:
– Πατέρες, ποια είναι κατά τη γνώμη σας η βασίλισσα των αρετών; Ποια είναι μείζων μεταξύ αυτών ώστε να διαφυλάττει τον μοναχό αβλαβή από τα δίχτυα και την απάτη του διαβόλου;
Κάθε ένας από τους παρόντες Γέροντες έδωσε την απάντηση κατά το μέτρον αυτού. Κάποιος είπε, και συμφώνησαν αρκετοί μαζί του:
– Η απάντηση είναι η νηστεία και η αγρυπνία. Μ’ αυτές τις αρετές η διάνοια λεπτύνεται και καλλιεργεί την αγνεία, την καθαρότητα της καρδιάς, κι έτσι μπορεί ο αγωνιζόμενος να πλησιάσει τον Θεό καλύτερα και ασφαλέστερα. Και κοντά στο Θεό, ο διάβολος είναι ανίσχυρος και ακαρποφόρητες οι προσπάθειές του.
Άλλοι προτίμησαν την αρετή της ελεημοσύνης που εξ άλλου εγγυάται και το Ευαγγέλιο. Η ελεημοσύνη φέρνει το έλεος του Θεού στη ζωή μας και ο άνθρωπος, ενδυναμούμενος από την Χάρη του Θεού, γίνεται άτρωτος.
Άλλοι απάντησαν ότι η μεγαλύτερη αρετή είναι η ακτημοσύνη και η περιφρόνηση των υλικών πραγμάτων. Μ’ αυτόν τον τρόπο η διάνοια λύνεται απ’ τα πολύπλοκα δεσμά που τη δένουν και την μπερδεύουν στις κοσμικές μέριμνες κι έτσι αδέσμευτη και ανεπηρέαστη, μπορεί να βγάλει υγιή και πιστά συμπεράσματα για τις πνευματικές υποθέσεις που την αφορούν.
Άλλοι πρότειναν άλλες αρετές. Ο Μέγας Αντώνιος δεν μιλούσε. Τους άφηνε να συζητούν και να ψάχνουν πάνω στις ιδέες τους μέχρι που πέρασαν τα μεσάνυχτα. Τότε, ο Άγιος είπε:
– Όλ’ αυτά που είπατε, σεβαστοί πατέρες, είναι και συμφέροντα για την ψυχή, αλλά και αναγκαία για να πλησιάσει κανείς τον Θεό. Απ’ όλες όμως αυτές τις αρετές, εγώ δεν θα δώσω σε καμιά τα πρωτεία, διότι έχουμε ζήσει αρκετούς ασκητές που έλιωσαν απ’ τη νηστεία και την αγρυπνία στην έρημο· ή και άλλους που περιφρόνησαν τελείως τα υλικά αγαθά ώστε ούτε για την καθημερινή τους τροφή να φροντίζουν· κι άλλους που κατόρθωσαν τόσο πολύ την ελεημοσύνη, ώστε δεν τους έφταναν τα υπάρχοντά τους για να τα μοιράσουν. Τελικά όμως, πολλοί απ’ αυτούς εξέπεσαν ελεεινά από την αρετή κι έζησαν με μεγάλη εμπάθεια και κακία.
»Τι ήταν αυτό που τους έκανε να χάσουν την ευθεία οδό και να σφάλουν; Κατ’ εμέ, το ’παθαν αυτό διότι δεν είχαν το χάρισμα της διακρίσεως. Η διάκριση διδάσκει τον άνθρωπο να εγκαταλείπει την υπερβολή και από τις δύο πλευρές και να βαδίζει την βασιλική οδό. Κι ούτε με άμετρη εγκράτεια επιτρέπει να κλέπτεται κανείς από τα δεξιά ούτε με τη χαύνωση και την αδιαφορία να παρασύρεται από τα αριστερά.
»Η διάκριση είναι ο οφθαλμός της ψυχής. Μπορεί να ερευνά όλες τις επιθυμίες και τις πράξεις του ανθρώπου κι έτσι να διαχωρίζει και ν’ απομακρύνει κάθε τι που δυσαρεστεί το Θεό. Μ’ αυτόν τον τρόπο τον απαλλάσσει από το ενδεχόμενο της πλάνης.
»Χωρίς λοιπόν τη διάκριση, καμιά αρετή δεν καλλιεργείται, ούτε, αν υπάρχει, δεν είναι βέβαιο ότι θα διατηρηθεί. Η διάκριση είναι η γεννήτρια και ο φύλακας όλων των αρετών.
Αυτή ήταν η γνώμη και το συμπέρασμα του Αββά Αντωνίου, με την οποίαν συμφώνησαν όλοι οι άλλοι. Θυμήθηκαν τότε και κάποια πρόσφατα παραδείγματα που βεβαίωναν την ορθότητα της γνώμης του Αγίου. Το πρώτο αφορούσε τον γέροντα Ήρωνα. Αυτός έζησε 50 χρόνια στη βαθιά έρημο με μεγάλη σκληραγωγία και παντελή εγκράτεια. Έζησε τη μόνωση και την άσκηση της ερήμου όσο κανείς άλλος. Αλλά με το να μην είχε την αρετή της διακρίσεως, ακολούθησε μόνο το δικό του λογισμό κι έφτασε σε τέτοιες ακρότητες, ώστε το Άγιο Πάσχα να μην έρχεται να λειτουργηθεί στο Κυριακό της Σκήτης, για να μη διαταράξει τάχα την ησυχία και τη νηστεία που είχε στην έρημο, αφού μετά την εορτή παρατίθετο γεύμα αγάπης στους πατέρες.
Έτσι ζώντας, κάποια μέρα εμφανίστηκε ένας άγγελος τον οποίον και προσκύνησε. Ο άγγελος όμως αυτός δεν ήταν άγγελος φωτός αλλά ο ίδιος ο Σατανάς· ο οποίος και πρόσταξε τον Ήρωνα να ρίξει τον εαυτό του γύρω στα μεσάνυχτα στο βαθύτατο πηγάδι που αντλούσαν οι πατέρες νερό, ώστε μετά απ’ αυτό να βεβαιωθεί για την Πρόνοια του Θεού που τον φροντίζει ιδιαίτερα και που την απέκτησε με τόσους κόπους και αρετές. Αυτός έκανε όπως διατάχτηκε. Πήδηξε τα μεσάνυχτα στο πηγάδι... από το οποίο τον έβγαλαν μισοπεθαμένο οι πατέρες όταν πήγαν το πρωί να αντλήσουν νερό. Έζησε δυο μέρες και την τρίτη πέθανε, αφήνοντας απαρηγόρητη λύπη στους πατέρες.
Άλλη περίπτωση ήταν και του γέροντα από τη Μεσοποταμία, ο οποίος, αφού έζησε πολλές δεκαετίες στην έρημο κλεισμένος σ’ ένα μικρό κελί, άρχισε να βλέπει έναν άγγελο (που ήταν όμως ο Σατανάς), ο οποίος του αποκάλυπτε τα παρόντα και τα μέλλοντα, όσα μπορεί να μαντέψει ο διάβολος, αφού το μέλλον το γνωρίζει μόνον ο Θεός. Τέλος, κατά διαταγήν αυτού του αγγέλου, πήγε σε μια συναγωγή, έκανε περιτομή κι έγινε Εβραίος, για ν’ αξιωθεί της ευλογίας των προπατόρων.
Άλλος, στην έρημο που ζούσε, άρχισε να βλέπει όνειρα που έβγαιναν αληθινά. Πιστεύοντας ο άθλιος στα όνειρά του, και υπερηφανευόμενος γι’ αυτά, έγινε παίγνιο στα χέρια του Διαβόλου, ο οποίος τον προετοίμαζε για την «μεγάλη αποκάλυψη». Εμφανίστηκε λοιπόν ένας άγγελος και του είπε ότι ήταν θέλημα Θεού να μοιάσει με τον Αβραάμ και να θυσιάσει το γιο του που ασκήτευε εκεί κοντά. Ο Θεός θα τον αξίωνε έτσι με την ίδια τιμή και δόξα με την οποία είχε τιμήσει και τον Αβραάμ, και θα αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση στις επόμενες γενεές. Ο γιος του, βλέποντάς τον ν’ ακονίζει ένα μεγάλο μαχαίρι και να τον κοιτάζει άγρια (όποιος δέχεται διαβολική επιρροή αγριεύει), το ’βαλε στα πόδια κι έτσι γλύτωσε.
Μετά από τη νύχτα αυτή και τη μεγάλη συζήτηση, η διάκριση καθιερώθηκε (και άξια) ως η μείζων και η βασίλισσα των αρετών.

(Από το www.dorcas.gr)