Η αγία Ευδοκία , η από σαμαρειτών

Πρωτ. π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Η αγία Ευδοκία καταγόταν από την Ηλιούπολη της Συρίας και έζησε τον 2ο αιώνα μ.Χ. Πέρασε αρκετά χρόνια της ζωής της μέσα στην πορνεία και την ακολασία. Κάποια στιγμή αρρώστησε βαρειά και το γεγονός αυτό αποδείχθηκε γι’ αυτήν μεγάλη ευλογία. Προφανώς συνέβη κατά πραχώρηση Θεού, αφού έγινε η αιτία να κάνη στροφή εκατόν οδόντα μοιρών και να αλλάξη ριζικά τον τρόπο της ζωής της. Όσο διάστημα ήταν άρρωστη, όλοι οι φίλοι της την εγκατέλειψαν και το γεγονός αυτό την στενοχώρησε τόσο πολύ, που την οδήγησε στο σημείο να κόψη κάθε επαφή μαζί τους. Μετά την αποκατάσταση της υγείας της εγκαταστάθηκε σε ένα απόμερο μέρος της πόλης. Εκεί γνώρισε κάποιους ανθρώπους, τους οποίους συμπάθησε, επειδή της έκανε εντύπωση ο τρόπος της ζωής τους, το ήθος τους και η συμπεριφορά τους. Η επικοινωνία μαζί τους είχε ως απετέλεσμα το να οδηγηθή στην Εκκλησία, να κατηχηθή και να βαπτισθή. Μετά την βάπτισή της μοίρασε όλη την περιουσία της στους πτωχούς και ακολούθησε τον ασκητικό βίο. Έζησε με βαθειά μετάνοια. Καθάρισε το σκεύος της από όλες τις κηλίδες της εμπαθούς ζωής και έφθασε στον φωτισμό και την θέωση. Μάλιστα, αξιώθηκε να σφραγίση την μαρτυρία της για τον Χριστό με το αίμα του μαρτυρίου της και γι’ αυτό ονομάζεται οσιομάρτυς.

Ο Χριστός είπε ότι “οι τελώναι και αι πόρναι προάγουσιν υμάς εις την βασιλείαν του Θεού” (Ματθ. κα΄ 31). Δηλαδή, οι τελώνες, που εθεωρούντο άρπαγες και άδικοι, και οι πόρνες θα σάς προλάβουν στην βασιλεία του Θεού, επειδή όταν μετανούν, το κάνουν με ειλικρίνεια και με πλήρη επίγνωση της αμαρτωλότητός τους. Ο τελώνης Ζακχαίος και η πόρνη που άλειψε με μύρο τα πόδια του Χριστού, έδειξαν τον δρόμο της αληθινής μετάνοιας και ακολούθησαν και άλλοι πολλοί δια μέσου των αιώνων.

Όσοι έγιναν συνειδητά μέλη της Εκκλησίας μετά από μια μεγάλη πτώση στην ζωή τους αυτοί, ως επί το πλείστον, ζουν με βαθειά μετάνοια, ταπείνωση και αυτομεμψία, δεν έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους και δεν κατακρίνουν κανένα. Αυτό συνιστά ορθόδοξο ήθος. Αντίθετα, εκείνοι που εκκλησιάζονται τακτικά ή εργάζονται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στον χώρο της Εκκλησίας, εάν δεν έχουν υποστεί την καλήν αλλοίωση και δεν έχουν φθάσει “εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού”, διακατέχονται από πνευματική αυτάρκεια, που είναι μεγάλη πνευματική ασθένεια. Θεωρούν τον εαυτό τους καθαρό και φωτισμένο και γι’ αυτό δεν αισθάνονται την ανάγκη να κλαίνε για τις αμαρτίες τους. Κατακρίνουν εύκολα, βλέπουν παντού διώκτες και εχθρούς του εαυτού τους και της Εκκλησίας, καθώς και όργανα του σκότους και του κακού.

Την νοοτροπία αυτή την συναντά κανείς κυρίως στην προτεσταντική διδασκαλία, αλλά και σε όσους έχουν επηρεασθή από αυτήν. Δηλαδή, έχουν την αίσθηση της αυτοδικαίωσης, την απαρίθμηση των ατομικών χαρισμάτων και αρετών και την απόρριψη όλων εκείνων που έχουν αντίθετη άποψη με αυτούς. Αυτό φαίνεται καθαρά και στα προτεσταντικά τραγούδια, τα οποία δεν είναι άγνωστα και στον δικό μας χώρο, αφού δεχθήκαμε και δεχόμαστε ισχυρές επιδράσεις. Καταγράφουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα: “Ζήτω σε μάς, μας διάλεξε ο ύψιστος...”, “είμαστε μεις της νέας ζωής οι αληθινοί της οικοδόμοι, με τα φτερά της θείας πνοής όλοι ανοικτοί για μας οι δρόμοι...”, “είμαστε μεις παιδιά της μέρας φωτεινά, που οι γιοί της νύκτας να μας νιώσουν δεν μπορούνε...” κ.λ.π. Ουσιαστικά πρόκειται για την φαρισαϊκή νοοτροπία της αλαζονείας, της αυτοπροβολής και της αυτοδικαίωσης, που κατεδίκασε ο Χριστός και η οποία δημιουργεί καθημερινά πλείστα όσα προβλήματα στο Σώμα της Εκκλησίας, αλλά και της κοινωνίας γενικότερα.

Αντίθετα, οι ύμνοι της Ορθοδόξου Εκκλησίας αποπνέουν το άρωμα της μετανοίας, της ταπείνωσης και της αυτοκατάκρισης και σκοπόν έχουν να οδηγήσουν τον άνθρωπο στην κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση. Αναφέρουμε ενδεικτικά δύο ύμνους από το “Τριώδιο”. “Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα, ορθρίζει γαρ το πνεύμα μου προς ναόν τον άγιόν σου, ναόν φέρων του σώματος όλον εσπιλωμένον, αλλ’ ως οικτίρμων κάθαρον ευσπλάχνω σου ελέει” και “πόθεν άρξομαι θρηνείν τας του αθλίου μου βίου πράξεις, ποίαν απαρχήν επιθήσω τη νυν θρηνωδία, αλλ’ ως εύσπλαχνός μοι δος, παραπτωμάτων άφεσιν”.

Αξιοσημείωτα είναι τα όσα λέγει ο Ντοστογιέφσκυ, με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο, για το γνήσιο ευαγγελικό ήθος. Αναφερόμενος στην μέλλουσα κρίση λέγει ότι Χριστός την ώρα εκείνη θα στραφή με αυστηρότητα σε εκείνους που θεωρούν τον εαυτό τους καθαρό και άξιο ανταμοιβής και θα τους πη: “πορεύεσθε απ’ εμού οι κατηραμένοι εις το πυρ το αιώνιον...”. Αυτοί θα αποκριθούν με απορία. “Εμείς Κύριε; Εμείς δεν προφητεύσαμε στο όνομά σου και στο όνομά σου δεν εκβάλαμε δαιμόνια;”. Αλλά θα τους αποκαλέση εργάτες της αδικίας και θα τους πη ότι δεν σάς γνωρίζω, επειδή ήσασταν αλαζόνες και υπερήφανοι. Μετά θα στραφή στους τελώνες και στις πόρνες που μετενόησαν ειλικρινά και θα τους πη με ιλαρότητα και γλυκύτητα: “δεύτε οι ευλογημένοι του πατρός μου κληρονομήσατε την ητοιμασμένην υμίν βασιλεία...”. Τότε και αυτοί θα ρωτήσουν απορημένοι: “Εμείς Κύριε; Εμείς δεν είμαστε άξιοι, δεν κάναμε τίποτα καλό στην ζωή μας. Εμείς περνούσαμε έξω από τον Ναό και δεν τολμούσαμε ούτε να τον κοιτάξουμε, επειδή είμαστε πολύ αμαρτωλοί”. Και τότε ο Κύριος, λέγει ο Ντοστογιέφκυ, θα τους πη: “γι’ αυτό σάς βάζω στον παράδεισο, επειδή είστε ταπεινοί”.

Ο δρόμος για την κάθαρση περνά μέσα από την αυτοκριτική, την αυτοκατάκριση και την αυτομεμψία και οδηγεί στον φωτισμό και την θέωση, αθόρυβα και ταπεινά.