Αρ. Αυστραλίας π.Στυλιανός*
Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγίας! Όσο κι αν περιλαμβάνει αυτός ο μήνας και μια μεγάλη δεσποτική εορτή -τη Μεταμόρφωση του Χριστού- ο Αύγουστος είναι ο κατ' εξοχήν θεομητορικός μήνας του χρόνου. Ακόμη πιο πολύ κι από τον Μάρτη, τον μήνα του Ευαγγελισμού. Γιατί δεν είναι μόνο η γιορτή, η Κοίμηση της Παναγίας στις 15 Αυγούστου, που χρωματίζει όλο τον μήνα. Είναι προπάντων ολόκληρο το πριν από την Κοίμηση δεκαπενθήμερο: Οι καθημερινές Παρακλήσεις στην εικόνα της Παναγίας με την κατάνυξη και τη συντριβή τους. Η νηστεία, η πιο φιλάνθρωπη όλου του χρόνου, μιας και δεν λείπουν τα παντοειδή φρούτα και λαχανικά. Τα μελτέμια που προϊδεάζουν για τον επερχόμενο χειμώνα και κάνουν πιο ποθητή τη μητρική αγκαλιά.
Ο Αύγουστος είναι ο μήνας της Παναγίας! Όσο κι αν περιλαμβάνει αυτός ο μήνας και μια μεγάλη δεσποτική εορτή -τη Μεταμόρφωση του Χριστού- ο Αύγουστος είναι ο κατ' εξοχήν θεομητορικός μήνας του χρόνου. Ακόμη πιο πολύ κι από τον Μάρτη, τον μήνα του Ευαγγελισμού. Γιατί δεν είναι μόνο η γιορτή, η Κοίμηση της Παναγίας στις 15 Αυγούστου, που χρωματίζει όλο τον μήνα. Είναι προπάντων ολόκληρο το πριν από την Κοίμηση δεκαπενθήμερο: Οι καθημερινές Παρακλήσεις στην εικόνα της Παναγίας με την κατάνυξη και τη συντριβή τους. Η νηστεία, η πιο φιλάνθρωπη όλου του χρόνου, μιας και δεν λείπουν τα παντοειδή φρούτα και λαχανικά. Τα μελτέμια που προϊδεάζουν για τον επερχόμενο χειμώνα και κάνουν πιο ποθητή τη μητρική αγκαλιά.
Αυτός ο «δεκαπεντισμός», όπως τον λένε στη Μυρτιδιώτισσα των Κυθήρων, είναι που κάνει τον Αύγουστο αποκλειστικό μήνα της Παναγίας. Όπως το Άγιον Όρος είναι το αποκλειστικό Περιβόλι Της!
Όμως τι είναι ένας μήνας ή το δάκτυλο μιας χερσονήσου, όταν πρόκειται για τη «Μεγαλόχαρη», την «Παντάνασσα», την «Πλατυτέρα των Ουρανών»;
Κανένα
πρόσωπο στην Εκκλησία δεν εγνώρισε τόσο μεγάλη χάρη απο τον Θεό. Αλλά
και κανένα πρόσωπο δεν αφιερώθηκε τόσο νωρίς και τόσο ανεπιφύλακτα στου
Θεού το θέλημα. Στο Ναό εισήλθε «ως τριετίζουσα δάμαλις», και στο μήνυμα
του Ευαγγελισμού, το ανήκουστο, απάντησε: ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό
μοι κατά το ρήμα σου (Λουκ. 1,38). Γι' αυτό την εχαρίτωσε ο Θεός και την
μακαρίζουν πάσαι αι γενεαί ως την Κεχαριτωμένη. Γι' αυτό και η Εκκλησία
δεν αρκέσθηκε να την κηρύξει Αγία, και την ονόμασε Παναγία. Και επειδή
δέχθηχε στη γαστέρα Της παν το πλήρωμα της Θεότητος σωματικώs, ήταν πολύ
φυσικό να μη φθάνει ένας μόνο χαρακτηρισμός για να εκφράσει ολόκληρο το
μυστήριο της Παναγίας.
Γι'
αυτό ο λαός μας της έδωσε άπειρα ονόματα, είτε ανάλογα με τις ιδιότητές
Της, είτε ανάλογα με τα τοπωνύμια των προσκυνημάτων Της. Έτσι την είπε
Γρηγορούσα, Γοργοεπήκοο, Γλυκοφιλούσα, Οδηγήτρια, Λαοδηγήτρια, Ελεούσα,
Παμμακάριστο, Περίβλεπτο, Δεξιοκρατούσα, Επταβηματίζουσα, Μυρτιδιώτισσα,
Βαλουκλιώτισσα, Καμαριανή, Λαμπινή, Πορταΐτισσα κ.ά. Απ' όλον αυτόν τον
πλούτο των ονομάτων και επιθέτων, που δείχνουν πόσο ζωντανή και βαθειά
μένει πάντα η λατρεία της Παναγίας στη λαϊκή μας ευσέβεια, θα αναλύσουμε
εδώ με συντομία μόνο ένα χαρακτηρισμό Της, που φαίνεται να εκφράζει και
να συνοψίζει συγχρόνως και όλους τους άλλους μαζί. Πρόκειται για τον
χαρακτηρισμό Πλατυτέρα των Ουρανών.
Τι
εννοούμε λοιπόν μ' αυτή την προσωνυμία της Θεοτόκου; Είναι απλώς μια
υπερβολή της πιστευούσης ψυχής; Είναι ένας ρητορισμός της βυζαντινής
γραμματείας; Ή μήπως έχει και συγκεκριμένο θεολογικό περιεχόμενο ένας
τέτοιος χαρακτηρισμός; Δεν χωρεί καμμιά αμφιβολία ότι η Παναγία
ονομάστηκε «Πλατυτέρα των Ουρανών» γιατί εχώρεσε στη γαστέρα Της «τον
αχώρητον Θεόν». Οι ουρανοί δεν τον χωρούσαν και τον εχώρεσε η μήτρα της
Παρθένου! Γι' αυτό ο υμνωδός διερωτάται θαυμαστικώς: «Ο αχώρητος παντί
πώς εχωρήθη εν γαστρί;»;
Αυτή όμως είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος· το ένα μόνο μέρος της ιστορίας. Υπάρχει και η άλλη, που έχει κι αυτή τη σπουδαιότητά της, και μάλιστα το συγκλονιστικό ενδιαφέρον της, γιατί αφορά εμάς τους ανθρώπους και όχι τον Θεό. «Πλατυτέρα των Ουρανών» λέγεται η Παναγία, όχι μονάχα γιατί εχώρεσε τον «αχώρητον Θεόν», αλλά γιατί χωρεί και άλλους, που για πολλούς λόγους δεν χωρεί ο ουρανός! Στον ουρανό, δηλαδή στη Βασιλεία των Ουρανών, δεν χωρούν όλοι. Θέση και δικαίωμα εκεί έχουν μόνο οι άγιοι, οι εκλεκτοί. Οι αμαρτωλοί και βέβηλοι δεν έχουν εκεί θέση. Όμως στης Παναγίας την καταφυγή και προστασία τολμούν να πλησιάσουν κι αυτοί ζητώντας έλεος και πρεσβείες και μεσιτεία. Γνωρίζοντας οι αμαρτωλοί πως είναι από τη γη η Παναγία, την αναγνωρίζουν μάνα όλου του κόσμου: «και Σε μεσίτριαν έχω προς τον φιλάνθρωπον Θεόν...», ψάλλουμε στην Παράκληση. Η Παναγία λοιπόν χωρεί περισσότερα από τον ουρανό και εν σχέσει με μας τους ανθρώπους. Γι' αυτό είναι και από αυτή την άποψη των ουρανών Πλατυτέρα!
Αυτή όμως είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος· το ένα μόνο μέρος της ιστορίας. Υπάρχει και η άλλη, που έχει κι αυτή τη σπουδαιότητά της, και μάλιστα το συγκλονιστικό ενδιαφέρον της, γιατί αφορά εμάς τους ανθρώπους και όχι τον Θεό. «Πλατυτέρα των Ουρανών» λέγεται η Παναγία, όχι μονάχα γιατί εχώρεσε τον «αχώρητον Θεόν», αλλά γιατί χωρεί και άλλους, που για πολλούς λόγους δεν χωρεί ο ουρανός! Στον ουρανό, δηλαδή στη Βασιλεία των Ουρανών, δεν χωρούν όλοι. Θέση και δικαίωμα εκεί έχουν μόνο οι άγιοι, οι εκλεκτοί. Οι αμαρτωλοί και βέβηλοι δεν έχουν εκεί θέση. Όμως στης Παναγίας την καταφυγή και προστασία τολμούν να πλησιάσουν κι αυτοί ζητώντας έλεος και πρεσβείες και μεσιτεία. Γνωρίζοντας οι αμαρτωλοί πως είναι από τη γη η Παναγία, την αναγνωρίζουν μάνα όλου του κόσμου: «και Σε μεσίτριαν έχω προς τον φιλάνθρωπον Θεόν...», ψάλλουμε στην Παράκληση. Η Παναγία λοιπόν χωρεί περισσότερα από τον ουρανό και εν σχέσει με μας τους ανθρώπους. Γι' αυτό είναι και από αυτή την άποψη των ουρανών Πλατυτέρα!
Ας
ευχηθούμε να μη στερηθεί κανείς πιστός και κανείς άνθρωπος τη σωτήρια
πρεσβεία Της προς τον Υιό Της και Λόγο και Σωτήρα του κόσμου!
* απόσπασμα από το έργο: «Ενσαρκώσεις του Δόγματος», εκδ. Δόμος
Καλό μῆνα πάτερ.
ΑπάντησηΔιαγραφήκαλό μήνα
ΑπάντησηΔιαγραφή