ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΘΩΜΑ

Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, Κυριακῇ δευτέρᾳ ἀπὸ τοῦ Πάσχα, τὰ ἐγκαίνια ἑορτάζομεν τῆς Χριστοῦ Ἀναστάσεως, καὶ τὴν τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου Θωμᾶ ψηλάφησιν.
Στίχοι

Εἰ νηδύος κλείς, ἢ τάφου μὴ κωλύει,
Σὴν Σῶτερ ὁρμὴν κλεὶς θυρῶν πῶς κωλύσει;

Συναξάριον

Οι Εβραίοι συνήθιζαν κάθε χρόνο να τελούν την εορτή των εγκαινίων. Τα εγκαίνια ήταν η ανάμνηση ορισμένων σπουδαίων και σημαντικών γεγονότων και τελούνταν κάθε χρόνο στην ίδια ακριβώς ημερομηνία μ’ εκείνη που συνέβησαν. Σκοπός των Εβραίων ήταν να μην ξεχνιούνται με το πέρασμα του χρόνου τέτοια επίσημα και μεγάλα γεγονότα. Η ενθύμησή τους μάλιστα γινόταν αφορμή διδασκαλίας και ωφελείας. Έτσι για πρώτη φορά έκαναν εγκαίνια στα Γάλγαλα. Εκεί γιόρτασαν τη διάβαση της Ερυθράς θαλάσσης, το πώς δηλαδή σώθηκαν απ’ τη μανία των Αιγυπτίων περνώντας εκείνη τη θάλασσα που άνοιξε δρόμο γι’ αυτούς με την επέμβαση του Θεού, και πως οι Αιγύπτιοι, όταν τους ακολούθησαν, καταποντίσθηκαν. Ακόμη γιόρταζαν επίσημα και με πολυτέλεια την κατασκευή της Σκηνής του Μαρτυρίου. Γιόρταζαν επίσης τη βασιλεία του Δαβίδ και πολλά άλλα, τα οποία δεν είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ένα-ένα.

Επειδή, λοιπόν, απ’ όλα τα πράγματα του βίου των ανθρώπων το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο, το οποίο ξεπερνά κάθε λογική και φαντασία ανθρώπου, είναι το θαύμα της Αναστάσεως του Κυρίου, γι’ αυτό το γιορτάζουμε κάθε χρόνο. Κι ακόμη το γιορτάζουμε και κάθε εβδομάδα (κάθε Κυριακή). Πρώτος όμως εγκαινισμός είναι η σημερινή Κυριακή, η οποία ονομάζεται πρώτη και ογδόη ημέρα. Ογδόη, γιατί είναι η ογδόη ημέρα από το Πάσχα. Λέγεται όμως και πρώτη, γιατί είναι η αρχή των υπολοίπων. Κι ακόμη λέγεται ογδόη εις τύπον της αιωνίου ζωής, της ατελεύτητου ημέρας της Βασιλείας του Θεού στο μέλλοντα αιώνα, όταν δε θα υπάρχει πλέον νύχτα για να διακόπτει την ημέρα. Αυτά, λοιπόν, ως προς τα εγκαίνια.

Τα σχετικά με την ψηλάφηση του Θωμά έχουν ως έξης: Όταν εμφανίσθηκε ο Χριστός στους Μαθητές Του κατά την ημέρα της Αναστάσεώς Του, δεν ήταν μαζί τους ο Θωμάς εξ αιτίας του φόβου των Ιουδαίων. Όταν μετά από λίγο επέστρεψε κι έμαθε τα σχετικά με την Ανάσταση του Κυρίου, δεν πίστεψε τίποτα απ’ όσα του είπαν οι άλλοι Μαθητές. Έστω κι αν ήταν ένας απ’ τους δώδεκα κι αυτός, αμφέβαλλε όχι μόνο για το ότι Τον είδαν, αλλά και γι’ αυτή καθ’ εαυτή την Ανάσταση. Ο Θεός όμως είναι εφευρετικός στις ευεργεσίες Του για τη σωτηρία μας. Έτσι, λοιπόν, για να κερδίσει στη σωτηρία τον ένα, το Θωμά, αλλά και χρησιμοποιώντας τη θεία Του οικονομία για την ωφέλεια περισσοτέρων, για να γίνει πιο βέβαιο το γεγονός της Αναστάσεως, έκανε το έξης: Άφησε να περάσουν οκτώ ήμερες, για να ανάψει μέσα στο Θωμά περισσότερο ο πόθος να δει το Χριστό, και μη βλέποντάς Τον να καταλήξει στο να μην πιστέψει τελικά αυτά που του έλεγαν. Αυτή η απιστία θα ήταν μετά το πιο δυνατό επιχείρημα για τη βεβαίωση της Αναστάσεως. Τότε, (μετά από οκτώ ημέρες), εμφανίζεται και πάλι ο Ιησούς. Οι πόρτες ήταν ερμητικά κλεισμένες, όπως πριν, για το φόβο των Ιουδαίων. Τώρα όμως ήταν παρών κι ο Θωμάς. Ο Κύριος τους χαιρέτησε με το συνηθισμένο χαιρετισμό της ειρήνης. Κι ύστερα απευθύνθηκε στο Θωμά και είπε: «Φέρε εδώ το δάκτυλό σου και έλεγξε τις πληγές των χεριών μου. Φέρε το χέρι σου και βάλτο στη λογχισμένη μου πλευρά και μην είσαι άπιστος, αλλά πιστός. Κι αυτά, επειδή θέλησες όχι μόνο να δεις με τα μάτια, αλλά ζήτησες και να ψηλαφήσεις με τα χέρια -με τα λόγια Του αυτά έδειξε ότι, όταν ο Θωμάς έλεγε αυτά, ο Κύριος ήταν παρών και τον άκουγε-. Βάλε, λοιπόν, το χέρι σου στην πλευρά μου». Αυτό φανερώνει, ότι η πληγή στην πλευρά Του ήταν αρκετά μεγάλη, ώστε να χωράει μέσα χέρι ανθρώπου! Ο Θωμάς έκανε όπως του είπε ο Χριστός: Ερεύνησε και με την αφή και βεβαιώθηκε και πίστεψε. (Ήταν παραχώρηση Θεού για την ασφάλεια της πίστεως να τα δει αυτά και να τα ψηλαφίσει, έστω κι αν το σώμα του Κυρίου ήταν θεωμένο και άφθαρτο). Τότε ο Θωμάς φώναξε: «(Είναι) ο Κύριος μου και ο Θεός μου». Το ένα ήταν για τη Σάρκα (την ανθρώπινη φύση) και το άλλο για τη Θεότητα. Κι ο Κύριος του απάντησε: «Εσύ με είδες και πίστεψες. Μακάριοι είναι αυτοί οι οποίοι πίστεψαν χωρίς να με δουν».

Ο Θωμάς έχει την επωνυμία Δίδυμος. Είχε την επωνυμία αυτή ή επειδή γεννήθηκε μαζί με κάποιον άλλον, ή γιατί δίστασε να πιστέψει στην Ανάσταση ή επειδή εκ φύσεως ήταν κολλημένα τα δυο δάχτυλα του χεριού του, ο μεσαίος δηλαδή και ο διπλανός του που ονομάζεται λιχανός. Ίσως θα μπορούσε να πει κανείς και επειδή δίσταζε να ψηλαφίσει μ’ αυτά τα δύο δάκτυλα. Άλλοι λένε, -κι αυτό μάλλον είναι το σωστότερο- ότι το όνομα Θωμάς στα Ελληνικά μεταφράζεται Δίδυμος. Αυτή η εμφάνιση του Χριστού ήταν η δεύτερη.

Η τρίτη εμφάνιση έγινε στη θάλασσα της Τιβεριάδας, όταν έπιασαν οι Μαθητές τα πολλά ψάρια, τότε που ο Χριστός έφαγε μαζί τους (και η τροφή εκείνη εξαφανίσθηκε από το πυρ της Θεότητος με τρόπο που μόνο ο Θεός γνωρίζει) κι έκανε έτσι πιο ζωντανή την παρουσία Του μετά την Ανάστασή Του. Έπειτα εμφανίσθηκε στους δύο μαθητές που πήγαιναν στην κώμη Εμμαούς. Πέμπτη φορά εμφανίσθηκε στη Γαλιλαία. Όπως φαίνεται απ’ τα ιερά Ευαγγελία φανερώθηκε ένδεκα φορές μέχρι την Ανάληψή Του. Έκανε πολλά και υπερφυσικά θαύματα ενώπιον των Μαθητών Του μετά την Ανάστασή Του, τα οποία δεν γίνονταν μπροστά σε άλλους. Οι Ευαγγελιστές, βέβαια, δεν τα έγραψαν όλα αυτά, γιατί δεν ήταν δυνατόν οι πολλοί που ζουν και συμφύρονται με τους ανθρώπους μέσα στον κόσμο να δεχθούν, ν’ ακούσουν και να πιστέψουν όλα αυτά τα υπερφυσικά σημεία, που ήταν πραγματικά πάνω από κάθε ανθρώπινη (κοσμική) αντίληψη.

Ταῖς τοῦ σοῦ Ἀποστόλου Θωμᾶ πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐλέησον ἡμᾶς. Ἀμήν.

Τῇ φιλοπράγμονι δεξιᾷ, τὴν ζωοπάροχόν σου πλευράν, ὁ Θωμᾶς ἐξηρεύνησε Χριστὲ ὁ Θεός· συγκεκλεισμένων γὰρ τῶν θυρῶν ὡς εἰσῆλθες, σὺν τοῖς λοιποῖς Ἀποστόλοις ἐβόα σοι· Κύριος ὑπάρχεις καὶ Θεός μου.
Ὁ Οἶκος
Τίς ἐφύλαξε τὴν τοῦ Μαθητοῦ παλάμην τότε ἀχώνευτον, ὅτε τῇ πυρίνῃ πλευρᾷ προσῆλθε τοῦ Κυρίου; τίς ἔδωκε ταύτῃ τόλμαν, καὶ ἴσχυσε ψηλαφῆσαι φλόγεον ὀστοῦν, πάντως ἡ ψηλαφηθεῖσα· εἰ μὴ γὰρ ἡ πλευρὰ δύναμιν ἐχορήγησε πηλίνῃ δεξιᾷ, πῶς εἶχε ψηλαφῆσαι παθήματα, σαλεύσαντα τὰ ἄνω καὶ τὰ κάτω; Αὕτη ἡ χάρις Θωμᾷ ἐδόθη, ταύτην ψηλαφῆσαι, Χριστῷ δὲ ἐκβοῆσαι· Κύριος ὑπάρχεις καὶ Θεός μου.