H ταπείνωσις εἶναι τροφὸς τῶν ἀρετῶν, ἀρχή καὶ τέλος καὶ κεφαλὴ τοῦ κάλλους τῆς χριστιανικῆς εὐσέβειας. Ἀφανισμὸς τῶν παθῶν, διατήρησις τῆς ὑγρασίας στὴν ρίζα τῆς πίστεως. Ἡ ταπείνωσις συνυπάρχει μὲ τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος διώκει τὴν ἀνομία, ὅπως εἶπαν καὶ ὁ Ἱερεμίας καὶ ὁ Σολομών. Εἶναι ἀληθές ὅτι «Ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου». Αὐτή κάνει τὸν Τελώνη κήρυκα τοῦ Πνεύματος, ἡ δὲ ἀλαζονεία κατασκευάζει τὸν Φαρισαῖο τύμπανο κενὸ πού ματαίως ἀλαλάζει. Ἀληθῶς σὰν τὰ ρόδια τῶν Σοδόμων εἶναι ὁ ὑποκριτής, πεπόνι ὄμορφο ἀπʼ ἔξω, ἄλλα ἐσωτερικῶς σάπιος καὶ ἄχαρος.

Ἀνέβη στὸ ναὸ ὁ Τελώνης καὶ μάλιστα ἀνέβη καὶ σωματικῶς καὶ ψυχικῶς. Ἀνέβη στὸ ναὸ ὁ Φαρισαῖος σωματικῶς, ὄχι ὅμως καὶ ψυχικῶς. Διότι ὁ μὲν ἕνας ἀνέβη κατεβαίνοντας ψυχικῶς μὲ τὴν ταπείνωσι, ἐνῶ ὁ ἄλλος κατέβη ψυχικῶς ἀνεβαίνοντας μὲ τὴν ὑπερη-φάνεια. Ὁ ἕνας ἀνέβη μὲ «ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ» κατὰ τὸν Δαυΐδ, ἐπῆρε δηλαδὴ τὸν δρόμο πού ὁδηγεῖ στὸν Παράδεισο, ἐνῶ ὁ ἄλλος κατέβη κατεβαίνοντας στὸν ἑωσφόρο, τὸν ἀρχηγό τῆς ὑπερηφάνειας. Ὁ ἕνας ἀνέβη μὲ τὴν ἀνάβασι καὶ τὴν ἐπίδοσι στὶς ἀρετές, ἐνῶ ὁ ἄλλος κατέβη ἀπὸ τὶς ἀρετὲς καὶ ἀπὸ αὐτές, ἐπέρασε στὶς κακίες.

Πολλοὶ ἔρχονται μέσα στὸν ναόν, ἀλλὰ λίγοι μετέχουν τῆς ἱεροτητάς του, διότι δὲν εἶναι ἄξιοι τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ. Ἐπειδὴ ὁ ὑπερήφανος «οὗ μένει ἐν τῇ ἀγάπῃ, ὁ δὲ μὴ μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ, ἐν τῷ Θεῶ οὐ μένει» κατὰ τὸν Ἰωάννην. Ἐνῶ αὐτὸς πού παραμένει στὴν ἀγάπη. μένει στὸν Θεὸν καὶ ὁ Θεὸς σʼ αὐτόν, καὶ εἶναι ναὸς Θεοῦ, σύμφωνα μὲ τὸν Παῦλο. Αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι κυρίως εἰσέρχονται στὸν ἱερὸ ναὸ τοῦ Θεοῦ, στοὺς ὁποίους καὶ ὁ Θεὸς ἐνεργεῖ μὲ ἰδιαίτερο τρόπο. Φωτίζει δὲ ὁ Θεὸς μόνο τοὺς νηπίους καὶ μικρούς, κατὰ τὸν μουσουργὸν Δαυΐδ. Διότι «ὅπου ταπείνωσις, ἐκεῖ καὶ σοφία» κατὰ τὸν Σολομῶντα· σοφία πίστεως καὶ σοφία πράξεως.

άγιος Ανδρέας Κρήτης