Ὢ ποία ὥρα τότε, καὶ ἡμέρα φοβερά, ὅταν καθίσῃ ὁ Κριτὴς ἐπὶ θρόνου φοβεροῦ! βίβλοι ἀνοίγονται, καὶ πράξεις ἐλέγχονται, καὶ τὰ κρυπτὰ τοῦ σκότους δημοσιεύονται, Ἄγγελοι περιτρέχουσιν, ἐπισυνάγοντες πάντα τὰ ἔθνη. Δεῦτε ἀκούσατε βασιλεῖς καὶ ἄρχοντες, δοῦλοι καὶ ἐλεύθεροι, ἁμαρτωλοὶ καὶ δίκαιοι, πλούσιοι καὶ πένητες, ὅτι ἔρχεται Κριτής, ὁ μέλλων κρῖναι πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, καὶ τίς ὑποστήσεται ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ, ὅταν Ἄγγελοι παρίστανται, ἐλέγχοντες τὰς πράξεις, τάς διανοίας, τὰς ἐνθυμήσεις, τὰ ἐν νυκτὶ καὶ ἐν ἡμέρα; ὢ ποία ὥρα τότε! Ἄλλά πρὸ τοῦ φθάσαι τὸ τέλος, σπούδασον κράζουσα, ψυχή· ὁ Θεός, ἐπίστρεψον, σῶσόν με, ὡς μόνος εὔσπλαγχνος( από τους αίνους)
Τα γράφω αυτά γιατί πολλοί βλέπουν τις φοβερές και τρομερές εικόνες της Τελικής Κρίσης στους ναούς μας, ακούνε και αυτά τα θαυμάσια κατανυκτικά τροπάρια και σκανδαλίζονται. Οι πρώτοι χριστιανοί, οι οποίοι δεν γνώριζαν γράμματα και δεν είχαν λεπτή αίσθηση των μυστηρίων του Θεού(και δεν το λέω με σιγουριά, απλώς κολακεύω τους σύγχρονους εμάς), έβλεπαν ζωγραφισμένα τα σύμβολα της αλήθειας στην εικόνα της Δευτέρας Παρουσίας σε κάθε νάρθηκα και ένιωθαν κατάνυξη, ήταν ικανοποιημένοι, γιατί ήταν ταπεινοί, είχαν εμπιστοσύνη. Ξεχώριζαν σε αυτούς που έβλεπαν προς το φως του Χριστού και τον παράδεισο και ένιωθαν χαρά και προσμονή και μάλιστα όσο έβλεπαν τόσο περισσότερο θεωρούσαν τον εαυτό τους ανάξιο μιας τέτοιας ανταμοιβής και βίωναν μια πενθοχαρμόσυνη ειρήνη, ανάμικτη ευγνωμοσύνη με συντριβή. Το ίδιο και εκείνοι οι οποίοι εστίαζαν στην εικόνα των κολάσεων ένιωθαν συντριβή και αναξιότητα και πάσχιζαν να μην προδώσουν την αγάπη του Θεού. Δεν ήξεραν γράμματα να διαβάσουν πατερικές και θεολογικές ερμηνείες, για την διάδοση τους( βλέπε άκριτη πρόσληψη) δεν ξέρω αν πρέπει να ευγνωμονούμε ή να απογοητευόμαστε σήμερα. Θεολογία ήταν η καρδία τους.
Σήμερα γίναμε τυμπανιαίοι, φουσκώσαμε από τόση έτοιμη γνώση χωρίς να μας έχει αποκαλυφθεί ως βίωμα ή χάρη και ξιπαστήκαμε. Και βλέπουμε τέτοιες εικόνες, ακούμε τέτοια λόγια και παρακαλούμε να "βρεθεί κάποιος φωτισμένος να τα πετάξει όλα αυτά στο πυρ" για να μην δυσφημείται τάχα η εκκλησία.Και αυτό το φως των "φωτισμένων" δεν είναι η πληρότητα της βιωματικής γνώσης, αλλά η φωταψία του ναρκισσισμού μας. Μοιάζουμε με τον αρχαίο έλληνα φιλόσοφο, ο οποίος ήθελε να εξαλείψει κάθε ποταπή πράξη από τις τραγωδίες, φόνους, απάτες και τα τοιαύτα και να τις ποιήσει ένα άχαρο αποστείρωμα άσχετο με την πραγματικότητα του ανθρώπου, γιατί νόμιζε ότι έτσι θα τον παιδαγωγήσει στο πνεύμα και την ηθική την σωστή .Όταν βλέπουν κάποιοι σοφοί ζωγραφισμένη την Κόλαση, είναι πραγματικά σαν να βλέπουν το ίδιο το μέσα τους, την κατάληξη τους, τα πάθη τους και είναι ο φόβος της σύγχυσης τους, που την κάνει αποτρόπαια.Αυτό είναι κατανοητό. Είναι αδυναμία δική τους και όχι του ζωγράφου ή του υμνωδού. Δεν είναι όμως ορθό.Ουτε φυσικά ταπεινό.
Στην εικονογραφία, στα τροπάρια, στο ίδιο το Ευαγγέλιο, γίνεται λόγος για θρόνο από τον οποίο βγαίνει φωτιά, κόλαση ετοιμασμένη για τον διάβολο, σκώληκα ακοίμητο, τρίξιμο δοντιών, τιμωρίες κλπ. Όλα αυτά είναι γραμμένα με συμβατική συμβολική γλώσσα για να μην μείνει κανείς απληροφόρητος, ακόμα και οι πλέον απλοϊκοί των ανθρώπων. Όπως βέβαια παράδεισος δεν είναι λουλούδια, δέντρα, παλάτια και φως κτιστό και άπλετο, όπως διαβάζουμε σε οράματα και αποκαλύψεις αγίων. Κάθε μία έννοια και παράσταση εκφράζει μια υπερβατική αλήθεια. Ο Θεός όμως μιλάει στις ανάγκες μας, με την δική μας γλώσσα, με τις δικές μας παραστάσεις,για τον ίδιο ακριβώς λόγο που έγινε άνθρωπος για να σχετιστεί μαζί μας.Όταν πάμε στον Κύριο μας θα μας αποκαλυφθούν όλα και μάλιστα δεν θα πάψουν να μας αποκαλύπτονται βαθμιαία και συνεχώς.
Τί είναι παράδεισος και κόλαση, μας το λέει ο δάσκαλος ο παπα΄Γιώργης Μεταλληνός, μια αυθεντική πατερική φωνή της Εκκλησίας μας:
"Στα Ευαγγέλια (Ματθ.κεφ.25) γίνεται λόγος για «βασιλεία» και «πυρ αιώνιον». Στην περικοπή αυτή, που διαβάζεται στη Λειτουργία της Κυριακής της Απόκρεω, «βασιλεία» είναι ο κατά Θεόν προορισμός του ανθρώπου. Το «πυρ» είναι «ητοιμασμένον» για τον διάβολο και τους αγγέλους του (δαίμονες), όχι διότι το θέλησε ο Θεός, αλλά διότι αυτοί δεν μετανοούν. Η «βασιλεία» είναι «ητοιμασμένη» για τους πιστούς στο θέλημα του Θεού. «Βασιλεία» (=άκτιστη δόξα) είναι ο παράδεισος, «πυρ» (αιώνιο) είναι η κόλαση («κόλασις αιώνιος»,στ.46). Στην αρχή της ιστορίας ο Θεός καλεί στον παράδεισο, στην κοινωνία με την άκτιστη Χάρη Του. Στο τέλος της ιστορίας ο άνθρωπος αντιμετωπίζει παράδεισο και κόλαση. Τι σημαίνει αυτό θα το δούμε στη συνέχεια. Σπεύδουμε όμως να πούμε, ότι είναι κεντρικότατο θέμα της πίστεως μας, λυδία λίθος του Χριστιανισμού ως Ορθοδοξίας.
Ο λόγος για παράδεισο και κόλαση στην Καινή Διαθήκη είναι συχνός. Στο Λουκ.23,43 ο Χριστός λέει στον ληστή: «σήμερον μετ’ εμού έση εν τω παραδείσω». Στο παράδεισο όμως αναφέρεται και ο ληστής λέγοντας(23.42): «μνήσθητι μου Κύριε […] εν τη βασιλεία σου». Κατά τον Βουλγαρίας Θεοφύλακτο (P.G.123,1106) «ο γαρ ληστής έστι μεν εν παραδείσω, ήτοι τη βασιλεία». Ο Απ. Παύλος (Β’Κορ. 12, 3-4) ομολογεί ότι ήδη σ’ αυτόν τον κόσμο, «ηρπάγη εις τον παράδεισον και ήκουσεν άρρητα ρήματα, α ουκ εξόν ανθρώπω λαλήσαι». Στην Αποκάλυψη διαβάζουμε : «Τω νικώντι δώσω αυτώ φαγείν εκ του ξύλου της ζωής, ο έστιν εν τω παραδείσω του Θεού μου» (2,7) Και ο Αρέθας Καισαρείας ερμηνεύει: «παράδεισον την μακαρίας και αιωνίζουσαν εκληπτέον ζωήν». (P.G. 106,529). Παράδεισος-αιώνιος ζωή-βασιλεία Θεού ταυτίζονται.
Για την κόλαση: Ματθ.25.46 («εις κόλασιν αιώνιον»), 25,41 (πυρ αιώνιον), 25,30 «σκότος εξώτερον», 5,22 «γέεννα πυρός». Α΄ Ιω. 4,18 («…ότι ο φόβος κόλασιν έχει»). Με όλους αυτούς τους τρόπους δηλώνεται αυτό που εννοούμε με τον όρο «κόλασις».
Παράδεισος και κόλαση δεν είναι δυο διαφορετικοί τόποι. Αυτή η εκδοχή είναι ειδωλολατρική. Είναι δύο διαφορετικές καταστάσεις (τρόποι), που προκύπτουν από την ίδια άκτιστη πηγή και βιώνονται ως δυο διαφορετικές εμπειρίες. Ή μάλλον είναι η ίδια εμπειρία, βιούμενη διαφορετικά από τον άνθρωπο, ανάλογα με τις εσωτερικές προϋποθέσεις του. Η εμπειρία αυτή είναι η θέα του Χριστού μέσα στο άκτιστο φως της θεότητάς Του, μέσα στη «δόξα» Του. Από τη Β’ Παρουσία και σ’ όλη την ατελεύτητη αιωνιότητα, όλοι οι άνθρωποι θα βλέπουν τον Χριστό στο άκτιστο φως Του. Και τότε «εκπορεύσονται οι τα αγαθά ποιήσαντες εις ανάσταστιν ζωής, οι δε τα φαύλα πράξαντες εις ανάστασιν κρίσεως» (Ιω.5.29). Ενώπιον του Χριστού χωρίζονται οι άνθρωποι («πρόβατα» και «ερίφια», δεξιά και αριστερά Του). Διακρίνονται δηλαδή σε δύο ομάδες. Αυτούς που βλέπουν τον Χριστό ως παράδεισο («υπέρκαλον αγλαΐαν») και αυτούς που Τον βλέπουν ως κόλαση («πυρ καταναλίσκον», Εβρ.12,29).
Παράδεισος και κόλαση είναι η ίδια πραγματικότητα. Αυτό δείχνει ο εικονισμός της Β΄ Παρουσίας. Από τον Χριστό απορρέει ένας ποταμός, φωτεινός ως χρυσίζον φως, στο άνω μέρος, όπου βρίσκονται οι άγιοι και ποταμός πύρινος στο κάτω μέρος, όπου βρίσκονται οι δαίμονες και οι αμετανόητοι («οι μηδέποτε μετανοήσαντες», όπως λέγει ένα τροπάριον των Αίνων της ημέρας). Γι’ αυτό στο Λουκ. 2,34 λέγεται περί του Χριστού ότι «κείται εις πτώσιν και ανάστασιν πολλών». Ο Χριστός γίνεται σε άλλους μεν, όσους Τον δέχθηκαν και ακολούθησαν την προτεινόμενη από Αυτόν θεραπεία της καρδιάς, ανάστασις στην αιώνια ζωή Του και σ’ όλους που Τον απέρριψαν, πτώση και κόλαση.
Πατερικές μαρτυρίες: Ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης (Κλίμαξ) λέγει, ότι το άκτιστο φως του Χριστού είναι «πυρ καταναλίσκον και φωτίζον φως». Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (Ε.Π.Ε 11,498) παρατηρεί: «Ούτος, φησί, βαπτίσει υμάς εν Πνεύματι Αγίω και πυρί· τω φωτιστικώ δηλονότι και κολαστικώ, κατ’ αξίαν εκάστου της εαυτού διαθέσεως κομιζομένου το κατάλληλον». Και αλλού (Συγγράμματα, εκδ. Χρήστου, Β’ σ.145): Το φως του Χριστού «ει δ’ εν ον, τοις πάσιν μεθεκτόν, ου ενιαίως, αλλά διαφόρως μετέχεται…».
Συνεπώς, παράδεισος και κόλαση δεν είναι απλώς ανταμοιβή και τιμωρία (καταδίκη), αλλά ο τρόπος με τον οποίο βιώνουμε καθένας μας τη θέα του Χριστού, ανάλογα με την κατάσταση της καρδιάς μας. Ο Θεός ουσιαστικά, δεν τιμωρεί, μολονότι για παιδαγωγικούς λόγους και στη Γραφή γίνεται λόγος για τιμωρία. Όσο πνευματικότερος γίνεται κανείς, τόσο ορθότερα κατανοεί τη γλώσσα της Γραφής και της παραδόσεώς μας. Η κατάσταση του ανθρώπου (καθαρός-ακάθαρτος, μετανοημένος-αμετανόητος) συντελεί στο να δεχόμεθα το Φως του ως παράδεισο ή κόλαση.
Έργο της Εκκλησίας, συνεπώς, δεν είναι να «στέλνει» στον παράδεισο ή στην κόλαση, αλλά να ετοιμάζει τον άνθρωπο για την τελική κρίση. Το έργο του Κλήρου είναι θεραπευτικό και όχι ηθικολογικό-ηθικοπλαστικό, με την κοσμική έννοια του όρου. Η ουσία της εν Χριστώ ζωής διατηρείται στα μοναστήρια, όταν είναι φυσικά ορθόδοξα, δηλαδή πατερικά. Σκοπός της προσφερόμενης από την Εκκλησία θεραπείας δεν είναι η δημιουργία «χρηστών» πολιτών και κατ’ ουσίαν ευχρήστων, αλλά πολιτών της ουράνιας (άκτιστης) βασιλείας. Αυτοί είναι οι Ομολογητές και οι Μάρτυρες, οι αληθινοί πιστοί, οι Άγιοι.
Έτσι όμως ελέγχεται και η ιεραποστολή μας. Πού καλούμε; Στην Εκκλησία-Νοσοκομείο/ Θεραπευτήριο ή σε μια ιδεολογία, που ονομάζεται χριστιανική; Αντί για θεραπεία ζητούμε συνήθως εξασφάλιση θέσεως στον «παράδεισο». Γι’ αυτό ασχολούμεθα με τελετές και όχι με θεραπεία. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια απόρριψη της λατρείας. Αλλά χωρίς άσκηση (ασκητικό βίο, πράξη θεραπείας) ή λατρείας δεν μπορεί να μας αγιάσει. Μένει ανενέργητη μέσα μας η απορρέουσα από αυτήν χάρη. Η Ορθοδοξία δεν υπόσχεται ότι στέλνει τον άνθρωπο σε κάποιο παράδεισο ή σε κάποια κόλαση, αλλά έχει τη δύναμη, όπως φαίνεται στα άφθαρτα και θαυματουργικά λείψανα των Αγίων της (αφθαρσία= θέωση), να προετοιμάσει τον άνθρωπο, ώστε να βλέπει αιώνια την Άκτιστη Χάρη και Βασιλεία του Χριστού ως παράδεισο και όχι ως κόλαση".
Κάθε φορά λοιπόν που ζωγραφίζουμε μια εικόνα με φωτιά που διαχωρίζει δίκαιους και αμαρτωλούς ή ακούμε έναν τρομερό ύμνο για την ανταπόδοση, να μη σκεφτόμαστε ο,τιδήποτε σκανδαλιστικό, αλλά ότι η Εικόνα και ο Λόγος ανάγει με απλό και κατανοητό αντιληπτό τρόπο τον καθένα μας σε μια αλήθεια, που δεν αντιλαμβανόμαστε με άλλο τρόπο.
ππκ 10-2-2018
σημ. η παράθεση των λόγων του π. Γ. Μεταλληνού είναι από την σελίδα ΟΟΔΕ
ππκ 10-2-2018
σημ. η παράθεση των λόγων του π. Γ. Μεταλληνού είναι από την σελίδα ΟΟΔΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου