[... από συνήθεια κάνουνε πριν πέσουν τον σταυρό τους...]

ΟΙ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ

Οι Γιαπωνέζοι ναυτικοί, προτού να κοιμηθούν,
βρίσκουν στην πλώρη μια γωνιά που δεν πηγαίνουν άλλοι
κι ώρα πολλή προσεύχονται βουβοί, γονατιστοί
μπρος σ' ένα Βούδα κίτρινο που σκύβει το κεφάλι.

Κάτι μακριά ως τα πόδια τους φορώντας νυχτικά,
μασώντας οι ωχροκίτρινοι μικροί Κινέζοι ρύζι,
προφέρουνε με την ψιλή φωνή τους προσευχές
κοιτάζοντας μια χάλκινη παγόδα που καπνίζει.

Οι Κούληδες με την βαριά βλακώδη τους μορφή
βαστάν σκυφτοί τα γόνατα κοιτώντας πάντα κάτου,
κι οι Αράπηδες σιγοκουνάν το σώμα ρυθμικά,
κατάρες μουρμουρίζοντας ενάντια του θανάτου.

Οι Ευρωπαίοι τα χέρια τους κρατώντας ανοιχτά,
εκστατικά προσεύχονται γιομάτοι από ικεσία
και ψάλλουνε καθολικές ωδές μουρμουριστά,
που εμάθαν όταν πήγαιναν μικροί στην εκκλησία.

Και οι Έλληνες, με τη μορφή τη βασανιστική,
από συνήθεια κάνουνε, πριν πέσουν, το σταυρό τους
κι αρχίζοντας με σιγανή φωνή « Πάτερ ημών...»
το μακρουλό σταυρώνουνε λερό προσκέφαλό τους.

Παίρνοντας αφορμή , από τον ποιητή των οριζόντων και των γαλάζιων πόντων,Νίκο Καββαδία, θα θελα να αναφερθώ στην "θρησκευτικότητα" της συνήθειας, στην αυτοματοποιημένη θρησκεία, στο φαινόμενο της άκριτης και μηχανικής θρησκευτικότητας που ταλανίζει τη χώρα της ορθοδοξίας, όπως μας αρέσει να την λέμε. Και ανεξάρτητα αν η ορθοδοξία έχει οικουμενικό χαρακτήρα , ανεξαρτήτως με το ότι δοξάζεται και ευτυχώς δοξάζεται σήμερα στους βίους ρώσων,σέρβων,ρουμάνων,άγγλων,γάλλων,αφρικανών κ.α , μια που θέλησε ο Θεός να γεννηθώ σε αυτή τη χώρα που είχε την τιμή και χάρη η Αλήθεια του ευαγγελίου να γραφτεί και να εκφραστεί στη γλώσσα της πρωτότυπα και από την αρχαιότητα της, πονώ για την κατάντια και τη θρησκευτικότητα της.
Πολλοί από τους αδελφούς μας από συνήθεια θρησκεύονται, εκκλησιάζονται,κοινωνούν,σταυροκοπιούνται. Στα χείλη τους ανεβαίνουν προσευχές του τυπικού, που μάθαν μικροί,ενώ Θεός και Εκκλησία είναι ακόμα ένα παραδοσιακό στοιχείο της κουλτούρας τους. Για να μην αναφερθώ στον κλασσικό πλέον υποβιβασμό των μυστηρίων του γάμου και της βάπτισης σε κοσμικές τελετές ή ευκαιρίες συνάθροισης της οικογένειας. Ακόμα και τα παραδοσιακά πανηγύρια των χωριών που δένουν και καλώς δένουν αμφικτιονίες και κρατούν ζωντανές παλιές παραδόσεις κέντρο τους έχουν οτιδήποτε άλλο εκτός από τη μνήμη του μάρτυρα ή τη σύναξη για εκκλησιαστικό γνήσιο βίωμα της εορτής. Όμως αν και αυτό "έδει ποιήσαι κακείνο μη αφιέναι", το κέντρο βάρους μετατοπίζεται στη κοσμική σημασία του όρου. Συνάμα ιερά μυστήρια και τελετές για ειδικές περιπτώσεις έχουν μετατραπεί σε διαδικασίες απαραίτητες για το "καλό του χρόνου", όπως ο αγιασμός και το ευχέλαιο. Η πίστη γίνεται μαγεία και μηχανισμός, η αγάπη προς τον Θεό ανύπαρκτη παραποιημένη σε τυπική προσκόληση στα ειθισμένα. Απ'όλα αυτά μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε το ποιόν και το βάθος της πίστης μας και γιατί από το κέντρο αναφοράς μετατοπίστηκε ο Χριστός και μπήκε οτιδήποτε άλλο. Μπορούμε επίσης να ερμηνεύσουμε χωρίς την υποκρισία του ξαφνιάσματος γιατί οι διπλανοί μας τόσο εύκολα φέυγουν μακρυά από την εκκλησία στο πρώτο σκάνδαλο και μετά τον πρώτο ελάχιστο κλυδωνισμό.
Γιατί τους δίδαξαν πως "ο χριστιανικός Θεός των Ελλήνων" είναι ένα στοιχείο ανθρώπινης κουλτούρας που αναίμακτα και ανέξοδα μπορεί κάποιος να το απορρίψει από την ζωή και την κοσμοθεωρία του. Κανείς δεν έμαθε ή ορθότερα δεν θέλησε να μάθει για τον έρωτα του Χριστού και την αληθινή διάσταση της ορθόδοξης πίστης, της αναντικατάστατης αξίας της.

Ερχόμαστε στο άλλο σκέλος της προβληματικής του ποιήματος: η πίστη και λατρεία των εθνών, η θρησκευτικότητα τους. Δεν θα εξετάσω το αν κατέχουν μια μερική αλήθεια ή αν ζουν σε ένα απόλυτο ψεύδος.Αν το ήθος ή ο χαρακτήρας της θρησκείας που ασπάστηκαν τους καθιστά ελευθέρους ή ανελεύθερους. Αν διάφορες εθνολογικές ή ανθρωπιστικές αιτίες και φιλοσοφικά ρεύματα και ιστορικές συγκυρίες διαμόρφωσαν την κουλτούρα της θρησκευτικότητας τους και άλλα πολλά και πλείστα και βαριά με τα οποία ασχολούνται οι θεολόγοι και οι θρησκειολόγοι. Εγώ αυτό που θυμάμαι συνεχώςως απλός παπάς και πονώ είναι η περικοπή αυτή του Μαλαχία που λέγει: "από ανατολών ηλίου έως δυσμών το όνομά μου δεδόξασται εν τοις έθνεσιν και εν παντί τόπω θυμίαμα, προσάγεται τω ονόματί μου και θυσία καθαρά διότι μέγα το όνομά μου εν τοις έθνεσι, λέγει Κύριος Παντοκράτωρ". Και ζηλεύω την προσήλωση των βουδδιστών, την πίστη και την σεβαστικότητα των μουσουλμάνων, την ησυχία ων τζαμιών τους και την αγάπη τους στην προσευχή και την ελεημοσύνη, την ευταξία και το πάθος των καθολικών, τη γνώση της γραφής από τους προτεστάντες, την συνοχή των ιουδαίων, την αφοσίωση των κινέζων, την αγάπη που έχουν να φιλοσοφούν την ζωή οι άλλες θρησκείες και τα δόγματα, την στιγμή που οι πλείστοι βαπτισμένοι Έλληνες που έχουν στα χέρια τους τον μαργαρίτη αυτόν των ευαγγελίων "από συνήθεια κάνουνε πριν πέσουν τον σταυρό τους", ρίχνοντας τα μαργαριτάρια τους στους χοίρους και τα άγια τους στα σκυλιά γιατί επειδή ακριβώς δεν ξέρουν πώς να τον μεταχειριστούν, σαν τα παιδιά κρατάνε μέρος του εντυπωσιακού περιτυλίγματος και πετούν το περιεχόμενο ή πιο αφοριστικοί λένε πώς: επειδή ακριβώς ξεπερνά την δική μας αντίληψη δεν έχει καμία αξία...