Η μετάνοια ως αγάπη

Έχουμε συνηθίσει να μιλάμε για την μετάνοια  και έχουμε διαβάσει πολλά για αυτήν.  Επίσης έχουμε ακούσει και διαβάσει πολλά για την αγάπη. Είναι δύο  πολύ σπουδαίες έννοιες, δύο πολύ σπουδαίες πραγματικότητες της πνευματικής μας ζωής. Η εμπειρία μας από  τους άλλους ανθρώπους και τον εαυτό μας, μας πληροφορεί ότι, ο τρόπος  με τον οποίο οι άνθρωποι μετανοούν  παρου- σιάζει μεγάλες ομοιότητες με τον τρόπο που οι ίδιοι άνθρωποι αγαπούν.  Έτσι παρατηρούμε  ότι, οι άνθρωποι  που μπορούν να αγαπήσουν έντονα  τον άλλο, μπορούν να μετανοήσουν εξ ίσου έντονα και ριζικά, ενώ οι άνθρωποι που  είναι κάπως σφιχτοί και επιφυλακτικοί, κλεισμένοι στον εαυτό τους, δυσκολεύονται και να  μετανοήσουν.
Επιπλέον άνθρωποι που αγαπούν μεν αλλά με αστάθεια, (δηλαδή  όταν αγαπούν αφοσιώνονται, αλλά όταν  περνάει λίγο ο καιρός  ψυχραίνονται και υπαναχωρούν) μετανοούν και με αστάθεια.
Αυτές οι ομοιότητες οφείλονται στο γεγονός ότι  η ποιότητα και η ποσότητα της μετανοίας, ακολουθούν την αγαπητική δύναμη του  ανθρώπου. Κάθε άνθρωπος έχει από τον Θεό δοσμένη μέσα του  μια αγαπητική δύναμη (στοιχείο του «κατ’ εικόνα»). Όμως, λόγω της μεγάλης ποικιλίας των ανθρώπινων χαρακτήρων και των συνθηκών ζωής, η αγαπητική δύναμη του καθενός  δεν είναι  ίδια, δεν είναι ίδιου βαθμού, ίδιας ποιότητας και σταθερότητας.  Με άλλα λόγια ο βασικός μηχανισμός με τον οποίο ο άνθρωπος μετανοεί, είναι η ικανότητα της αγάπης που διαθέτει. Αν η ικανότητα αυτή είναι πλούσια, τότε πλούσια θα είναι και η  μετάνοια, θα διαθέτει την πληρότητα και την συνέπεια που ο θεός θέλει.  Αν η ικανότητα αυτή θα είναι φτωχή, τότε φτωχή και ελλιπής θα είναι και η μετάνοια. 
Μετάνοια σημαίνει αλλάζω νου, αλλάζω τρόπο σκέψης, γίνομαι καινούργιος άνθρωπος και επομένως αλλάζω πορεία.  Άρα δεν ακολουθώ αυτό που νόμιζα εγώ ότι είναι το συμφέρον μου, αλλά παραδίδω τον εαυτό μου  στον Θεό για να με καθοδηγήσει. Κι είναι φανερό πως δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε  κάποιον εάν δεν τον αγαπάμε.
Μπορεί κάποιες άλλες μικρές πράξεις της καθημερινής μας ζωής να γίνονται  και χωρίς αγάπη. Όταν όμως πρόκειται  να εναποθέσουμε τον εαυτό μας ολόκληρο, τη μία και μοναδική μας ζωή σε κάποιον, τότε χρειάζεται αγάπη για να τον εμπιστευθούμε και να του αυτοπαραδοθούμε. Μετανοώ συνεπώς σημαίνει, ότι επειδή αγαπώ , παραδίδω τον εαυτό μου  στον Θεό, εφαρμόζω και τηρώ τις εντολές Του, όπως εκείνος μας το ζήτησε: «ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς εκείνος εστίν ο αγαπών με…. και εγώ αγαπήσω αυτόν και εμφανίσω αυτώ  εμαυτόν»( Ιωάν14:21).
Υπό αυτή την έννοια η παράδοσή μας στον Θεό δια της μετανοίας, δια της αγάπης και της εμπιστοσύνης,  συνεπάγεται απάρνηση του εαυτού μας.  Απαρνιόμαστε αυτό που εμείς έως τώρα ξέραμε, ή αγαπούσαμε, ή βρίσκαμε λογικό, και ερχόμαστε σε συνάντηση  με τον Θεό κατά τον ίδιο τρόπο  που ο Αβραάμ εξήλθε σε συνάντηση μαζί Του, αφού υπάκουσε στην πρόσκληση που του απηύθυνε Εκείνος:  «Φύγε από τη χώρα σου, από τους συγγενείς σου και πήγαινε σε μια χώρα που εγώ θα σου δείξω» (Γεν 12:1).
Αυτή η  πρόσκληση στον Αβραάμ, που συνεπαγόταν αλλαγή του τόπου, επαναλαμβάνεται προς εμάς κάθε λεπτό, ως αλλαγή τρόπου:  ο Θεός μας προτρέπει να αφήσουμε πίσω μας αυτά που έχουμε μάθει,  τον τρόπο που ζούμε και σκεφτόμαστε, και να κάνουμε αυτό που Εκείνος λέει, να Τον εμπιστευθούμε και να φύγουμε προς μία νέα χώρα, την χώρα των εντολών Του.
Τέλος, εκείνο που θα ήθελα να τονίσω ακόμα είναι,  ότι αποτέλεσμα της μετανοίας είναι η ευγνωμοσύνη, που αποτελεί μια μορφή αγάπης. Η αγάπη, με άλλα λόγια, είναι το αίτιο και το αποτέλεσμα της  μετάνοιας.
Δεν ξέρω κατά πόσο η αγωγή μας  στην οικογένεια και στην Εκκλησία έχει επικεντρωθεί στη μετάνοια  ως διαδικασία αγάπης. Αντίθετα η μετάνοια  συχνά παρουσιάζεται ως υποχρέωση, που προκύπτει από έναν  σκληρό ή και τιμωρό Θεό, ο οποίος κρατάει έναν μεγεθυντικό φακό για να εντοπίσει τις αμαρτίες μας. Αυτό τον Θεό μεταδίδουμε και στα παιδιά μας. Όμως ο Θεός μας πλησιάζει για να δει κάθε καλό μας, ψάχνει να βρει αφορμή για να μας σώσει. Αυτό τον Θεό μας δίδαξαν οι πατέρες της Εκκλησίας μας. 
Ίσως, μετά  από  τα παραπάνω, να διαπιστώσαμε ότι δεν διαθέτει η μετάνοιά μας τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν. Δεν πρέπει να απογοητευθούμε. Υπάρχουν σκαλοπάτια στην ανάβαση  προς τον ουρανό. Ο Θεός είναι φιλάνθρωπος και γνωρίζει  ότι πολλές φορές δυσκολευόμαστε να κάνουμε το πρώτο βήμα.
Δέχεται λοιπόν και άλλες μορφές μετανοίας, πιο ελλιπείς, πιο προβληματικές. Για κάποιους από εμάς  αρχικό κίνητρο για μετάνοια μπορεί να είναι ο φόβος ή η ελπίδα για ανταμοιβή. Όμως, ανεξάρτητα από το πρώτο κίνητρο, ο στόχος πρέπει να είναι πάντοτε η αγάπη.  Η πνευματική ζωή  χρειάζεται  μια συνειδοποίηση της προσωρινότητας του σκαλοπατιού στο οποίο βρισκόμαστε τώρα, διότι μας καλεί στο επόμενο.

(περίληψη από το  ομώνυμο κεφάλαιο του  βιβλίου του π. Βασιλείου Θερμού,
"Περάσματα στην απέναντι όχθη", εκδόσεις "Εν πλώ").

πηγη