Δύο Ρώμες και... μια στον αέρα

του Roni bou Saba, Θεολόγου,amen.gr

Με μεγάλη έκπληξη διάβασα τo ανακοινωθέν του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας για το πρωτοφανές διεθνές «πολιτιστικό» και «διαφωτιστικό» σχέδιο «Τρεις Ρώμες», που διοργανώνει η Εκκλησία της Ρωσίας αυτή την άνοιξη. Η είδηση δεν μπορεί παρά να προβληματίσει κάθε μέλος της Εκκλησίας σχετικά με την κατάπτωση του εκκλησιολογικού φρονήματος στην μετακομμουνιστική Εκκλησία της Ρωσίας, και την εκκοσμικευμένη πορεία που παίρνει.

Η επικοινωνιακή κατεύθυνση του τίτλου του σχεδίου, δεν περνάει απαρατήρητη. Στοχεύει, φοβούμαι, στη διαστρέβλωση της Ιστορίας και τη δημιουργία λανθασμένων εντυπώσεων σε όσους δεν ξέρουν περί τίνος πρόκειται.

Κατ’ αρχάς ουδέποτε υπήρξε η «δεύτερη» Ρώμη για να υπάρχει και τρίτη. Το φεστιβάλ όμως λέγεται «τρεις» Ρώμες. Ξέραμε για δυο, η τρίτη ποιά είναι, από πότε, και ποιός την έκανε;

Η Κωνσταντινούπολη ονομάστηκε, εκκλησιαστικώς, και Νέα Ρώμη στη Β’ Οικουμενική Σύνοδο, στην επιχειρηματολογία να προηγείται η Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως των Εκκλησιών Αλεξανδρείας και Αντιοχείας. Στη μια Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δημιουργήθηκε μια νέα πόλη χωρισμένη σαν την Ρώμη σε 14 περιοχές, πράγμα που σημαίνει ότι της έμοιαζε, ότι ήταν πολεοδομικά μια άλλη Ρώμη. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν εγκαταστάθηκαν οι συγκλητικοί στη «Νέα Ρώμη» βρήκαν να τους περιμένουν πανομοιότυπες κατοικίες με αυτές που είχαν στην «παλαιά Ρώμη».

Ο τίτλος Νέα Ρώμη ήταν δικαιολογημένος επίσης, γιατί η Κωνσταντινούπολη έγινε η νέα πρωτεύουσα της ίδιας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Τον καιρό εκείνο ο κόσμος για τους Ρωμαίους πολίτες αποτελούνταν από την Οικουμένη και τους υπόλοιπους λαούς. Πιστεύει κανείς το ίδιο πράγμα σήμερα, που ο κόσμος δεν αναγνωρίζει θεωρητικά καμία αυτοκρατορία; Ή μήπως πιστεύει κανείς ότι ο χριστιανικός κόσμος είναι μια ενιαία αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Μόσχα;

Όμως πέρα από τον τίτλο, οι Οικουμενικές Σύνοδοι έδωσαν και σειρά προνομίων στην Εκκλησία της Νέας Ρώμης, ακριβώς για την πρωτεύουσα σημασία που απέκτησε στον χριστιανικό κόσμο. Προνόμια Ιερά, θεμελιωμένα στη θεολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, βάσει των οποίων άλλωστε η πρωτόθρονη και Οικουμενική Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως απέδωσε τα αυτοκέφαλα σε πάλαι ποτέ εκκλησιαστικές της επαρχίες, όπως συνέβη και με την Μόσχα.

Προνόμια που δεν έχει καμία άλλη Ορθόδοξη Εκκλησία, εννοείται ούτε και η Ρωσική η οποία καταλαμβάνει την πέμπτη θέση στα δίπτυχα της Ορθοδοξίας. Άρα μάλλον μάταια μοιάζει η διεκδίκηση του τίτλου της «τρίτης Ρώμης», κατάλοιπο τσαρικών οραματισμών αναβίωσης του Βυζαντίου, και μάλιστα όταν αυτός ο τίτλος δεν πρόκειται να έχει αντίκρισμα – υπό φυσιολογικές συνθήκες τουλάχιστον – σε επίπεδο δικαιωμάτων.

Ας παραμείνουμε όμως στο εξαιρετικά φιλόδοξο, όπως όλα δείχνουν, φεστιβάλ για τις «τρεις Ρώμες»! Ο τίτλος του αναφέρει ότι είναι… διαφωτιστικό! Και αναρωτιέμαι σε ποιό σκοτάδι ζει ο κόσμος και έρχεται αυτή η σπονδυλωτή εκδήλωση, σε Ρώμη, Κωνσταντινούπολη και Μόσχα, για να τον «φωτίσει»; Γνωρίζαμε λανθασμένη Ιστορία και έρχεται μια συναυλία να μας τη διορθώσει, να μας αποκαλύψει την αλήθεια, και να μας βγάλει από το σκοτάδι της πλάνης;

Το σχέδιο, όμως, είναι και πολιτιστικό... Σύμφωνα με το ανακοινωθέν, το Φεστιβάλ τονίζει «την διαδοχικότητα του χριστιανικού πολιτισμού»! Τι σημαίνει άραγε η διαδοχικότητα, και μάλιστα «από την Μόσχα μέχρι την Ρώμη»; Από πότε ο χριστιανισμός έγινε «πολιτισμός»;

Το θέμα είναι πολύ πιο σημαντικό απ’ ό,τι μπορεί να νομίζει κανείς. Η Εκκλησία της Ρωσίας συζητάει με το Βατικανό για τη διοργάνωση του φεστιβάλ, μετά από ασταμάτητες επιθέσεις και κατηγορίες εναντίον του. Από την άλλη απευθύνεται στην Τουρκική Κυβέρνηση για να πραγματοποιήσει την εκδήλωση στην Εκκλησία της Αγ. Ειρήνης. Άραγε εξέφρασε την επιθυμία της και ενημέρωσε για τα σχέδια της το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή αρκέστηκε απλά να συνεργαστεί με την Ισλαμική Κυβέρνηση Ερντογάν;

Όλες οι πτυχές του γεγονότος δείχνουν ότι η Εκκλησία της Ρωσίας προσπαθεί να μοιάσει στο Βατικανό. Έχει βάλει στην άκρη την εκκλησιαστική τάξη, η οποία δεν ρυθμίζει εξουσίες αλλά διακονήματα, υιοθετώντας μιαν εξουσιαστική εκκοσμικευμένη αντίληψη. Η αγωνιώδης – και μάλλον καθόλου κεκαλυμμένη πλέον - προσπάθειά της να ηγηθεί των υπολοίπων Ορθοδόξων Εκκλησιών φανερώνει την επιρροή του κατά τ΄ άλλα απεχθούς Βατικανισμού στην ρωσική εκκλησιαστική σκέψη, κυρίως επειδή αυτή η σκέψη τροφοδοτείται από την αριθμητική υπεροχή της και την αίσθηση της πολιτικής δύναμης του «ορθόδοξου» Ρωσικού κράτους.

Η Εκκλησία της Ρωσίας ψάχνει να γίνει religio imperii και ας είναι χωρίς imperium. Η επιμονή της από το 16ο αιώνα μέχρι σήμερα να ονομαστεί «τρίτη Ρώμη», μόνο και μόνο γιατί πιστεύει ότι πληροί τις προϋποθέσεις(!), αποκαλύπτει μια «θρησκειοποίηση του εκκλησιαστικού γεγονότος» για να χρησιμοποιήσω τις λέξεις του Χρήστου Γιανναρά. Δηλαδή, δείχνει να επιζητεί την προοδευτική μετατροπή της σε έναν κοινωνικό οργανισμό. Σε μια Εκκλησία που επιδιώκει να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά ενός κρατικού φορέα, να γίνει ένα κέντρο εξουσίας με ολοσέλιδους τίτλους κλπ. Η αναζήτηση τίτλων και η προσπάθεια επιβολής τους με πλάγιους τρόπους δεν είναι τίποτε άλλο από μια ένδειξη βαθιάς εκκοσμίκευσης, η οποία παρακάμπτει όποια γνώμη του Σώματος της καθόλης Εκκλησίας για να επιβάλλει την δική της. Μ’ αυτό απλώς μιμείται τους τρόπους και τους τύπους του κόσμου.

Η Κωνσταντινούπολη έγινε Νέα Ρώμη σε μια Οικουμενική Σύνοδο, η Μόσχα αγωνίζεται να ονομαστεί «τρίτη Ρώμη» μέσω των ΜΜΕ, της χρηματοδότησης της από το Ρωσικό κράτος αλλά και μέσω των έργων του Τσαϊκόφσκυ και του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ιλαρίωνα.

Το φεστιβάλ «Τρεις Ρώμες» είναι η αρχή μιας νέας φάσης στις ρωσικές εκκλησιαστικές σχέσεις, όπου –φοβάμαι πράγματι- εισάγεται στην Εκκλησία ο σωβινισμός, ο εθνοφυλετισμός και τα συναφή. Οι Ρωμαιορθόδοξες – και όχι ελληνορθόδοξες - Εκκλησίες οφείλουν να στηρίξουν τη μαρτυρική Νέα Ρώμη, και συνεπώς την οικουμενικότητα και την καθολικότητα της Ορθοδοξίας.

Είναι τώρα καιρός να διαμηνύσουν με σαφήνεια στην Εκκλησία της Ρωσίας, να εγκαταλείψει τέτοιες ενέργειες που προκαλούν ερωτηματικά για την σκοπιμότητά τους και ενδέχεται να αποτελέσουν την αιτία για τριβές στις διορθόδοξες σχέσεις με μεγάλες και επικίνδυνες συνέπειες στην λειτουργία του Συνοδικού συστήματος.

Υστερόγραφο: Το εν λόγο ανακοινωθέν αποσύρθηκε σήμερα από την ιστοσελίδα του Πατριαρχείου Μόσχας αλλά και από ελληνική ιστοσελίδα που το αναδημοσίευσε. Μέχρι πριν λίγες ώρες εμφανιζόταν στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.mospat.ru/gr/2010/03/04/news14046/ . Άραγε τι μεσολάβησε;

Για του λόγου το αληθές πάντως, το εντοπίσαμε μέσω του google και το παραθέτουμε με σκοπό την πληρέστερη ενημέρωσή σας.

Διεθνές πολιτιστικό και διαφωτιστικό σχέδιο «Τρεις Ρώμες» στη Μόσχα, Κωνσταντινούπολη και Ρώμη

Την άνοιξη του 2010 η Ρωσική Εθνική Ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του Μιχαήλ Πλετνγιόφ σε συνεργασία με τη Συνοδική χορωδία της Μόσχας υπό τη διεύθυνση του Αλεξίου Πουζακώφ θα πρωτοστατήσουν στο διεθνές σχέδιο «Τρεις Ρώμες», το οποίο καλύπτει τρία σπουδαιότατα για την ιστορία του χριστιανισμού γεωγραφικά κέντρα: Μόσχα, Κωνσταντινούπολη και Ρώμη.

Η ιδέα προτάθηκε το περασμένο φθινόπωρο. Με την ευλογία του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών κ. Κυρίλλου, στις 18 Σεπτεμβρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η συνάντηση Προέδρου του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας Μητροπολίτη Βολοκολάμψκ Ιλαρίωνος με Πάπα Ρώμης Βενέδικτο ΙΣΤ΄.

Και οι δυο πλευρές τόνισαν τη σπουδαιότητα ενός κοινού στοχασμού για τις παραδοσιακές χριστιανικές αξίες και τη διαφύλαξή τους στις σύγχρονες συνθήκες. Σύμφωνα με την κοινή γνώμη, η ανάπτυξη των πολιτιστικών σχέσεων μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων υπηρετεί αυτό το σκοπό. Έτσι ελήφθη η απόφαση για τη διεξαγωγή των «Ημερών του Ρωσικού Πνευματικού Πολιτισμού» στη Ρώμη, την άνοιξη του 2010.

Η κεντρική εκδήλωση των Ημερών θα αποτελέσει η συναυλία της ρωσικής μουσικής στις 20 Μαΐου στην Αίθουσα Παπικών Ακροάσεων στο Βατικανό Πάπας Παύλος ΣΤ΄, χωρητικότητας 5 000 άτομα, με παρουσία του Πάπα Ρώμης Βενέδικτο ΣΤ΄. Στη συναυλία προσκλήθηκαν Ιεράρχες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και άλλων χριστιανικών ομολογιών από διάφορες χώρες. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τα έργα του Τσαϊκόφσκυ, του Μούσοργκυ, του Ραχμάνινωφ και του Μητροπολίτη Ιλαρίωνος.

Με την πρόταση του Μητροπολίτη Ιλαρίωνος της βραδιάς στο Βατικανό προηγούνται οι συναυλίες στη Μόσχα (στις 25 Μαρτίου στο Καθεδρικό Ναό του Σωτήρα) και στην Κωνσταντινούπολη (στις 26 Μαρτίου στο μουσείο Ναό της Αγίας Ειρήνης). Σε αυτές τις πόλεις η Ρωσική Εθνική Ορχήστρα μαζί με τη Συνοδική χορωδία της Μόσχας θα ερμηνεύσουν το ορατόριο «Τα κατά Ματθαίο Πάθη».

Τέλος, σύμφωνα με του οργανωτές η σειρά των συναυλιών πρέπει να τονίσει τη διαδοχικότητα του χριστιανικού πολιτισμού, δηλαδή από τη Μόσχα («Τρίτη Ρώμη») προς την πρώτη Ρώμη.

(http://209.85.135.132/search?q=cache:LUoSNDsjuNYJ:www.mospat.ru/gr/2010/03/04/news14046/+%CF%84%CF%81%CE%B5%CE%B9%CF%82+%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B5%CF%82&cd=3&hl=el&ct=clnk&gl=gr )

Από το Interfax-Religion:

Russian Church and Holy See organize concerts in Moscow, Istanbul and Vatican

Moscow, March 3, Interfax – The Three Romes international project will be carried out this spring by joint efforts of the Russian Orthodox Church and the Roman Catholic Church.

"The action involves three most important for Christian culture geographical centers – Moscow, Istanbul and Rome," director of the Moscow Synodal Choir and Russia's honored artist Alexey Puzakov.

The Russian National Orchestra led by Mikhail Pletnev and the Moscow Synodal Choir are the main participants in the project.

A concert of Russian music will take place on May 20 in the renowned Vatican Paul VI Audience Hall, which can house up to five thousand people. Music composed by Tchaikovsky, Mussorgsky, Rachmaninov, head of the Moscow Patriarchate Department for External Church Relations Metropolitan Hilarion of Volokolamsk will be performed. Pope Benedict XVI of Rome, hierarchs and representatives of the Catholic Church and other Christian confessions are expected to visit the event.

The Vatican evening will take place after concerts in Moscow (on March 25, the Cathedral of Christ the Savior) and Istanbul (March 26, Agia Eirini museum-church.) In these cities, the Russian National Orchestra and the Moscow Synodal Choir will perform Metropolitan Hilarion's St. Mathew Passions oratorio.

"Such sequence of three concerts will stress succession of Christian culture from Moscow ("the third Rome") to the first Rome," the interviewee of the agency said.

He reminded that the idea of such a large scale and important cultural project had appeared last autumn at Metropolitan Hilarion's meeting with Benedict XVI.

(http://209.85.135.132/search?q=cache:h4r_IfG_hZsJ:www.interfax-religion.com/%3Fact%3Dnews%26p%3D6996+russian+concert+istanbul&cd=3&hl=el&ct=clnk&gl=gr )